Kızıl tilki

Kızıl tilki
Korunma durumu
	; Neredeyse tehdit altında (IUCN 2.3)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Animalia (Hayvanlar);
Şube:	Chordata (Kordalılar);
Sınıf:	Mammalia (Memeliler);
Takım:	Carnivora (Etçiller);
Alt takım:	Caniformia (Köpeğimsiler);
Familya:	Canidae (Köpekgiller);
Oymak:	Vulpini (Asıl tilkiler);
Cins:	Vulpes;
Tür:	V. vulpes;
İkili adlandırma
	Vulpes vulpes; (Linnaeus, 1758)
	; Dağılımı

Kızıl tilki (Vulpes vulpes), bayağı tilki olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasının en yaygın tilkisidir. Avrupa'nın büyük bir farkla en sık rastlanılan vahşi köpekgildir. Bu yüzden Avrupa'da "tilki" (Fox, Fuchs vs.) denildiğinde neredeyse hep bu tür kast edilir.

Özellikler

Kızıl tilki 75 cm uzunluğa (40 cm kuyruğu dışında), 40 cm boya ve 7–9 kg ağırlığa ulaşabilir. Üst kısmı kızıl, alt kısmı beyaz, bacaklarının alt kısımları siyah renk olur. Renklerinde yöresel olarak farklar olabilir; bazen üst kısmı kavuniçi ya da kahverengimsi kırmızı ve alt kısmı kar beyazı ya da gri renk olabilir. Sırtında siyah bir çizgisi olan kızıl tilkiler ya da tamamen gri veya siyah renk olanlarına da rastlanılabilir.

Dağılım

Kızıl tilki çok geniş bir coğrafyada yaygındır: Avrupa, Asya, Kuzey Afrika ve Kuzey Amerika. 19'uncu yüzyılda İngilizlerin av hayvanı olarak Avustralya'ya götürmüş oldukları kızıl tilkiler orada çok hızlı yayılıp günümüze kadar hala önemli bir çevresel sorun olmuş, Avustralya'nın birçok yerli küçük hayvanlarının soyunu tüketmiştir.

Yaşam alanı

Kızıl tilki çok farklı yaşam alanlarına ayak uydurabildiği için kendisine farklı alanlarda rastlanılabilir. Özellikle ormanlarda, kırlarda, tarlalarda yaşamayı tercih eder, ama kentlerin kenarlarında ve hatta kentlerin içlerinde günden güne daha sık kızıl tilkiye rastlanılmaktadır. Kızıl tilki şehirlerdeki güvercin, keme, fare ve tavşan popülasyonlarını kontrol altında tutar ve böylece insanlar için yararlı olabilir.

Yaşam şekli

Kızıl tilkiler geceleri ava çıkan hepçil hayvanlardır. Yavrusuna avlamayı öğreten dişi tilkilerin dışında genelde yalnız ava çıkarlar.

Beslenme

Hızlı bir ısırık ile çoğunlukla kemiricilerden oluşan kurbanlarını öldürürler. Birçok ayrı küçük hayvanlar, bitkisel gıda ve leş ile beslenirler. Yuvalarını yerde kuran kuşlar, tavşanlar, böcekler, balıklar ile de beslenebilirler. Çok nadir olarak geyik ya da domuz yavrularını avlarlar ve çok zor zamanlarda amfibyum ve sürüngen türleri de yiyebilirler. Tilkilerin kümeslere girip tavuk çalmaları da meşhurdur. Bazı tilkiler karayollarını takip eder ve otomobillerin ezdiği hayvanların leşleri ile beslenirler.

Kızıl tilki yılın büyük bir bölümünü yalnız geçirir. Orta Avrupa'da ocak ve şubat ayları, Güney Avrupa'da aralık ve ocak ayları üreme zamanlarıdır. Bu zaman sürecinde erkek tilki bir dişiye kur yapar ve onunla çiftleşir. Erkek hayvan dişinin yanında kalır ve yavruların bakımında yardım eder.

50 gün süren bir gebelikten sonra 3-5 yavru dünyaya gelir (nadiren sadece 1 ya da 13 yavru olabilir). Yavrular ömürlerinin ilk iki haftası boyunca kördürler ve 4-6 hafta boyunca emzirilirler. Bir ay sonra ilk kez mağaradan dışarı çıkarlar.

Eğer dişi tilki herhangi bir nedenden dolayı ölecek olursa, yavruların bakımını erkek tilki yalnız başına da yürütebilir.

Yavrular dört hafta sonra annelerinden bağımsızlığa ve 10 ay sonra üreyebilecek olgunluğa ulaşırlar. Bir yaşına varınca annelerini terk ederler. 12 yaşına kadar yaşayabilirler.

Doğal düşmanları

Doğal düşmanları vaşak, kurt, puhu ve kartal'ın yanında, en büyük düşmanları insanlardır.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Vulpes vulpes ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'de Vulpes vulpes ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
http://www.fuechse.info17 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Initiative Pro Fuchs23 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Familya: Köpekgiller (Canidae)

Bu şablon nesli tükenmiş türleri içermemektedir.

Oymak: Asıl tilkiler (Vulpini)

İri kulaklı tilki	İri kulaklı tilki (O. megalotis)
Urocyon	Boz tilki (U. cinereoargenteus) • Ada boz tilkisi (U. littoralis)
Vulpes	Kızıl tilki (V. vulpes) • Bengal tilkisi (V. bengalensis) • Afgan tilkisi (V. cana) • Güney Afrika tilkisi (V. chama) • Karsak (V. corsac) • Tibet tilkisi (V. ferrilata) • Kutup tilkisi (V. lagopus) • Cüce tilki (V. macrotis) • Soluk tilki (V. pallida) • Kum tilkisi (V. rueppelli) • Ova tilkisi (V. velox) • Çöl tilkisi (V. zerda)

Oymak: Asıl köpekler (Canini)

Kısa kulaklı tilki	Kısa kulaklı tilki (A. microtis)
Canis	Kurt (C. lupus) • Kızıl kurt (C. rufus) • Kır kurdu (C. latrans) • Altın çakal (C. aureus) • Kara sırtlı çakal (C. mesomelas) • Çizgili çakal (C. adustus) • Habeş kurdu (C. simensis)
Yengeç yiyen tilki	Yengeç yiyen tilki (C. thous)
Yeleli kurt	Yeleli kurt (C. brachyurus)
Asya yaban köpeği	Asya yaban köpeği (C. alpinus)
Falkland tilkisi	Falkland tilkisi (D. australis)
Afrika yaban köpeği	Afrika yaban köpeği (L. pictus)
Rakun köpeği	Rakun köpeği (N. procyonoides)
Pseudalopex	And tilkisi (P. culpaeus) • Arjantin gri tilkisi (P. griseus) • Darwin tilkisi (P. fulvipes) • Pampa tilkisi (P. gymnocercus) • Peru çöl tilkisi (P. sechurae) • Brezilya dövüş tilkisi (P. vetulus)
Çalı köpeği	Çalı köpeği (S. venaticus)